ប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ា (ភូមា) Myanmar (Burma)

១.ស្ថានភាពទូទៅ

        ១.១ ឈ្មោះជាផ្លូវការ

        សហភាពមីយ៉ាន់ម៉ា

          ១.២ រាជធានី

          យ៉ង់ហ្គូន (Yangon)

            ១.៣ ការបែងចែកតំបន់រដ្ឋបាល

- រចនាសម្ព័ន្ធរដ្ឋបាលរប​ស់មីយ៉ាន់ម៉ាបែងចែកដួចតទៅ៖ សហភាពតំបន់ (Region)
រដ្ឋដែនដីសហភាព និងតំបន់ស្វ័យាភិបាល។
-សហភាពត្រូវបានបែងចែកជា ៧តំបន់ ៧រដ្ឋ និងដែនដីសហភាពផ្សេងៗទៀត។
រដ្ឋ ឬតំ​បន់ បែងចែកជាសង្កាត់ (district) ក្រុង (township) មណ្ឌល និងភូមិ (village)។
-តំបន់ ឬរដ្ឋខ្លះមានផ្នែកស្វ័យាភិបាល សង្កាត់ស្វ័យាភិបាល តំបន់ស្វ័យាភិបាល និង
ក្រុងស្វ័យាភិបាល ។

១.៤ ផ្ទៃដី

-ផ្ទៃដីសរុប៖ ៦៧៦.៥៧៨ គម^២​​ (ដីគោក៖ ៦៥៣.៥០៨គម^២ ដី៖ ២៣.០៧០គម^២)
-ព្រំប្រទល់៖ ជាប់ប្រទេសបង់ក្លាដេស១៩៣គម ចិន២.១៨៥ ឥណ្ឌា១.៤៦៣គម
ឡាវ២៣៥គម និងថៃ១៨០០គម ។
-អាកាសធាតុ៖ ត្រូពិចម៉ូសុង

១.៥ ប្រជាពលរដ្ឋ

ក. ប្រជាជន

          -ចំនួនប្រជាជន៖ ៥៤ ៥៨៤ ៦៥០ នាក់ (ឆ្នាំ២០១២)
          -អត្រាកំណើន៖ ១.០៧ % (ឆ្នាំ២០១២)
          -អត្រាកំណើត៖ ១៩.១១នាក់/១០០០នាក់ (ឆ្នាំ២០១២)
          -កម្លាំងពលកម្ម៖ ៣២.៥៣លាននាក់ (ឆ្នាំ២០១១) [1]
ខ.ក្រុមជនជាតិ
Burman៖ ៦៨%  Shan៖ ៩%  Karen៖ ៧%  Rakhine៖ ៤% ចិន៖ ៣%  ឥណ្ឌា ២%
Mon៖ ២% និងជនជាតិផ្សេងៗទៀត៖ ៥% ។

គ. សាសនា

ព្រះពុទ្ធ៖ ៨៩% គ្រឹះ៖ ៤% មូស្លីម៖ ៤% Animist៖ ១% និងសាសនាផ្សេងៗ៖ ២% ។

ឃ. ភាសា

ភាសាភូមា និងភាសារបស់ក្រុមជនជាតិភាគតិច ។

ង. អក្ខរភាព

៨៩.៩ % (អាយុចាប់ពី១៥ឆ្នាំ ចេះអាន និងសរសេរ) ។|
                   -ប្រុស ៖ ៩៣.៩%
                    -ស្រី ៖ ៨៦.៤% (ឆ្នាំ២០០៦)

ច. សុខភាព

-អត្រាមរណៈភាពកុមារ៖ ៤៧.៧៤នាក់/១០០០នាក់ (ឆ្នាំ២០១២)
-អត្រាមរណៈភាពមាតា៖ ២៦នាក់/១០០០នាក់ ស្រ្តីសម្រាលកូន
-អាយុជាមធ្យម៖ ៦៤.២៤ឆ្នាំ បុរស៖ ៦២.៩១ឆ្នាំ ស្រ្តី៖ ៦៧.៧១ឆ្នាំ ។

១.៦ ការទទួលឯករាជ្យ

                ថ្ងៃទី០៤ ខែមករា ឆ្នាំ១៩៤៨ ពីប្រទេស United Kingdom ។

-បុណ្យឯករាជ្យជាតិ៖ ថ្ងៃទី០៤ ខែមករា ១ឆ្នាំ១៩៤៨
-Union Day ៖ ថ្ងៃទី១២ ខែមករា ឆ្នាំ១៩៤៧ ។

១.៧ ធនធានធម្មជាតិ

ប្រេងកាត ឈើ សំណប៉ាហាំង ស័ង្កសី ទង់ដែង ថ្លើមថ្ម ថ្មកំបោរ ឧស្ម័នធម្មជាតិ កៅស៊ូ ត្បូងថ្ម មានតម្លៃ ថាមពលវារីអគ្គិសនី។ល។

១.៨ សេដ្ឋកិច្ច

-ផលិតផលក្នុងស្រុកសរុប GDP៖ ៥១.៩៣កោដិដុល្លារ (ឆ្នាំ២០១១)        
-អត្រាកំណើន GDP៖ ៥.៥% (ឆ្នាំ២០១១)
-GDP Per Capita (PPP)៖ ១៣០០ដុល្លារ (ឆ្នាំ២០១១)
-សមាសភាព GDP តាមវិស័យ៖

-កសិកម្ម៖ ៣៨.១% (ឆ្នាំ២០១១)
-ឧស្សាហកម្ម៖ ១៨.២% (ឆ្នាំ២០១១)
-សេវាកម្ម៖ ៤៣.៦% (ឆ្នាំ២០១១)

-អត្រាគ្មានការងារធ្វើ៖ ៥.៥% (ឆ្នាំ២០១១)
-ប្រជាជនរស់នៅក្រោមបន្ទាត់ក្រីក្រ៖ ៣២.៧ (ឆ្នាំ២០១២)
-អត្រាអតិផរណា៖ ៨.៩៣% (ឆ្នាំ២០១១)
-រូបិយវត្ថុ៖ ខ្យាត (Kyat)
-ប្រទេសដៃគូនាំចេញមាន សហរដ្ឋអាមេរិច ឥណ្ឌា ថៃ ចិន និងជប៉ុន ។

១.៩ ការចូលជាសមាជិកអង្គការផ្សេងៗ

ADB, ARF, ASEAN, BIMSTEC, CP, EAS, FAO, G-77, IAEA, IBRD, ICAO, ICRM, IDA, IFAD, IFC, IFRCS, IHO, ILO, IMF, IMO, Interpol, IOC, ISO (Correspondent), ITU, NAM, OPCW (Signatory), SAARC (Observer), UN, UNCTAD, UNESCO, UNIDO, UPU, WCO, WHO, WIPO, WMO, WTO​។ [2]​

២. ប្រព័ន្ធនយោបាយគ្រប់គ្រង

២. ១ ប្រវត្តិនៃការគ្រប់គ្រងប្រទេស

          ប្រទេសភូមាបានរួបរួមគ្នាជាលើកដំបូងនៅសតវត្សទី១១​ក្នុងរដ្ជកាលស្តេច Anawratachly ហើយបានរក្សាឯករាជ្យរហូតមកដល់ឆ្នាំ១២៨៧ ។ នៅពេលនៅកងទ័ពរបស់ Kublai Khan បានចូលឈ្លានពាន ហើយបានបំផ្លាញចោលនូវសណ្តាប់ធ្នាប់នយោបាយ (Political Order) ។ សន្តិវង្សទី២ (The Second Dynasty) ត្រូវបានបង្កើតឡើងនៅឆ្នាំ១៤៨៦ ប៉ុន្តែត្រូវមានវិបត្តិដោយសារការបែកបាក់ផ្ទៃក្នុង ហើយបានរួបរួមគ្នាឡើងវិញនៅឆ្នាំ១៧៥២ ប្រទេសជាតិទាំងមូលបានរួបរួមគ្នាម្តងទៀតដោយស្តេច Alaungpaya ។ នៅក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់ព្រះអង្គ Alaungpaya ព្រះអង្គបានបណ្តេញចិនឈ្លានពាន ហើយប្រឈមមុខនឹងការគ្រប់គ្រងរបស់អង់គ្លេសនិងបារាំង។ ប្រទេសភូមាបានចូលបក្សសម្ព័ន្ធអង់គ្លេស-ឥណ្ឌាក្នុងកំឡុងសង្រ្គាមអង់គ្លេសនៅចន្លោះឆ្នាំ១៨២៤ និង១៨៨៦ ។ ព្រះមហាក្សត្រចុងក្រោយនៃប្រទេសភូមាឈ្មោះ Thibaw ត្រូវបានអង់គ្លេសនិរទេសខ្លួន ហើយប្រព័ន្ធរាជានិយមទាំងមូលត្រូវបានគាស់រំលើង ។

          ក្នុងសករាជ្យអាណានិយគមអង់គ្លេស សេដ្ឋកិច្ចត្រូវបានកាន់កាប់ដោយជនជាតិចិន និងឥណ្ឌា ។ ប្រទេសភូមាត្រូវបានបំបែកចេញពីឥណ្ឌា ព្រមទាំងមានរដ្ឋធម្មនុញ្ញ និងរដ្ឋាភិបាលខ្លួនឯងនៅឆ្នាំ១៩៣៧។ ក្នុងអំឡុងសង្គ្រាមលោកលើកទី២ ជប៉ុនបានចូលកាន់កាប់ភូមា យើយផ្តល់នូ​វឯករាជ្យស្រមើស្រមៃក្រោមរបបអាយ៉ង។ ជប៉ុនបានដឹកនាំចលនាប្រឆាំងជាតិសាសន៍អង់គ្លេស។ ក្រោយមកអង់គ្លេសបានជួយភូមាដេញជប៉ុនរហូតបានទទួលឯករាជ្យ។

          ក្នុងទសវត្សទី១ នៃឯករាជ្យ រដ្ឋាភិបាលភូមាត្រូវដឹកនាំដោយនាយករដ្ឋមន្រ្តី U.Nu ហើយក្លាយជាប្រធានអង្គការ AFTEL (Anti-Facist People’s Freedom League) ក្រោយសង្គ្រាមលោកលើកទី២ ឧត្តមសេនីយ៍ Aung San ត្រូវគេធ្វើឃាតនៅឆ្នាំ១៩៤៧ ។ ពេលនោះរដ្ឋាភិបាលបន្តការដឹកនាំតាមបែបប្រជាធិបតេយ្យអាស្រ័យរដ្ឋសភាដែលបន្សល់ទុកពីអង់គ្លេស ។ នៅឆ្នាំ១៩៥៨ AFPFL បានបែកបាក់គ្នាធ្វើឲ្យមានវិបត្តិនយោបាយកើតឡើងនៅខែកញ្ញា ឆ្នាំនោះពួកយោធាដែលដឹកនាំដោយនាយអគ្គសេនាធិការ (Chie of Staff) លោកឧត្តមសេនីយ៍ U.Nu Win បានចូលកាន់កាប់អំណាច លោកបានបង្កើតរដ្ឋាភិបាលបណ្តោះអាសន្នមួយ (A Careataker Government) ដែលមានរូបលោកជានាយករដ្ឋមន្រ្តីស្តីទី (Acting Prime Minister) ។​ លោកបានរក្សាទុកនូវរដ្ឋធម្មនុញ្ញដដែល ហើយបានពង្រឹងស្ថិរភាពនយោបាយ និងសង្គម ដើម្បីត្រៀមបោះឆ្នោតសាជាថ្មី។

          ក្នុងការបោះឆ្នោតឆ្នាំ១៩៦០ គណបក្សUnion ដែលបំបែកខ្លួនចេញពី AFPFL ដឹកនាំដោយ U.Nu បានឈ្នះឆ្នោត ហើយគ្រប់គ្រងរដ្ឋាភិបាលវិញ ។ ទោះបីជាមានការគាំទ្រពីប្រជាជនយ៉ាងណាក៏ដោយ រដ្ឋាភិបាលរបស់លោក ​U.Nu មិនអាចប្រឈមមុខដោះស្រាយនូការលំបាកក្នុងសង្គមដូចជា បញ្ហាសន្តិសុខ ការបង្រួបបង្រួមជាតិ និងការអភិ​វឌ្ឍន៍សេដ្ឋកិច្ចបាន ជាហេតុធ្វើឲ្យគណបក្ស Union Party ត្រូវបែកបាក់គ្នាដូច AFPFL ដែរ។

          ឆ្លៀតឳកាសនោះ លោក U.Nu Win បានធ្វើរដ្ឋប្រហារផ្តួលរំលំរដ្ឋាភិបាលនៅខែមីនា ឆ្នាំ​១៩៦២ លោកបានព្យួររដ្ឋធម្មនុញ្ញចាស់ចោល ហើយបង្កើតរដ្ឋាភិបាលបដិវត្តន៍មួយ ។ នៅថ្ងៃទី០២ ខែមីនា ឆ្នាំ១៩៧៤ មានការបោះឆ្នោតមួយដែលមានគណបក្សតែមួយបានដឹកនាំរដ្ឋាភិបាល ដែលមន្រ្តីជាន់ខ្ពស់ភាគច្រើនចេញមកពីយោធា។ លោក U.Nu Win បានចូលបដិវត្តន៍នៅខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ១៩៨១ ។ ទោះបីជាយ៉ាងណាក៏ដោយ​ ប្រធានគណៈកម្មាធិការកណ្តាលនៃគណបក្ស BSPP នេះ បានបើកសមាជវិសាមញ្ញមួយ ទើបលោក ​U.Nu Win  បានលាលែងចេញពីប្រធានគណបក្ស ដោយបាននិយាយពីការទទួលខុសត្រូវរបស់លោកទៅលើលក្ខខណ្ឌសេដ្ឋកិច្ច ដែលបណ្តាលឲ្យមានកុប្បកម្មហិង្សាជាបន្តបន្ទាប់នៅទីក្រុង Rangoon មុនខែមីនា និងមិថុនា។ លោក U.Sien Lwin ដែលជាមនុស្សរបស់លោក ​Nu Win (Nu Win Protege) ត្រូវបានជ្រើសតាំងជា ប្រធានគណបក្ស BSPP និងជាប្រធានធិបតីនៃប្រទេសភូមា ការតែងតាំងនេះធ្វើឲ្យមានការបះបោរ បាតុកម្មទូទាំងប្រទេសភូមា ។ នៅពេលនោះកងកម្លាំងប្រដាប់អាវុធបានបាញ់ប្រហារទៅលើ បាតុកម្មដោយសន្តិវិធីនៅកំឡុងថ្ងៃទិ០៨ ដល់ថ្ងៃទី១២ ខែសីហា ដែលធ្វើឲ្យមនុស្សស្លាប់យ៉ាង ច្រើន ប៉ុន្តែពួកគេនៅតែមិនអាចបញ្ចប់បាតុកម្មនោះបាន។ គណបក្ស BSPP ​បានបើកសមាជវិសាមញ្ញមួយទៀត ដោយតែងតាំង Dr. Maung Maung ជាប្រធានាធិបតីនៅថ្ងៃទី១៩ ខែសីហា។ Dr. Maung Maung មិនអាចមានលទ្ធភាពបញ្ឈប់ការប្រឆាំងរបស់ប្រជាពលរដ្ឋចំពោះរដ្ឋាភិបាលដែលដឹកនាំដោយគណបក្ស BSPP បានទេ។

          នៅពាក់កណ្តាលខែកញ្ញា BSPP បានបញ្ឈប់ដំណើរការរបស់ខ្លួន ហើយសមាជិកភាគច្រើនរ​បស់គណបក្សបានចូលរូមជាមួយបាតុកររាប់លាននាក់ ដើម្បីទាមទារឲ្យបង្កើតរដ្ឋាភិបាលបណ្តោះអាសន្តមួយដែលមិនចំណុះឲ្យឥស្សរជននៃគណបក្ស BSPP និងឲ្យមានការបោះឆ្នោតពហុបក្ស។ ទោះបីជា Dr. Maung Maung បានដាក់ចេញឲ្យមានការបោះឆ្នោតពហុបក្ស និងក្រឹត្យច្បាប់មួយដែលចែងថា អ្នករដ្ឋការទាំងអស់មិនមែនជាសមាជិកគណបក្សនយោបាយ និងលោកបដិសេធមិនព្រមចុះចេញពីរដ្ឋាភិបាលបណ្តោះអាសន្នដែរ។ ការដួលរំលំនៃរដ្ឋអំណាចស៊ីវិល (The Collapse of Civil Authority) និងនាំឆ្ពោះទៅរករដ្ឋអនាធិបតី (State of Anarchy) ជាហេតុធ្វើឲ្យមានចោរកម្មទូទាំងប្រទេស។ នៅថ្ងៃទី១៨ ខែកញ្ញា ពួកយោធាបានដណ្តើមអំណាច ហើយបានបណ្តេញ Dr. Maung Maung និងលុបបំបាត់ចោលគណបក្ស BSPP និងក្រុមប្រឹក្សាស៊ីវិលករបស់រដ្ឋចោល។ រដ្ឋាភិបាលយោធាតឹងរឹងមួយបានដឹកនាំប្រទេស ហើយសម្លាប់ និងបង្រ្កាបបាតុករ ព្រមទាំងអ្នកប្រឆាំងយ៉ាងច្រើន។ និស្សិតរាប់ពាន់នាក់បានរត់ចូលទៅតំបន់ពួកបះបោរក្បែរព្រំដែនថៃ។

          ដើម្បើក្តោបអំណាច ពួកយោធាបានសន្យារៀបចំការបោះឆ្នោតពហុបក្ស ត្រួតពិនិត្យច្បាប់បោះឆ្នោត និងអនុញ្ញាតឲ្យបង្កើតគណបក្សនយោបាយឡើងវិញ។ គណបក្សនយោបាយពីរសំខាន់ៗបានកើតជារូបរាងឡើង គឺគណបក្ស ​National Unity Party និងគណបក្ស National for Democracy ដែលដឹកនាំដោយមេដឹកនាំគណបក្សប្រឆាំង ៣រូប មានលោក Tin U elak លោក Aung Gyi និងអ្នកស្រី Aung San Suu Kyi ។ អ្នកដឹកនាំគណបក្ស NLD និងជាអ្នកទទួលបានពានរង្វាន់ណូប៊ែលសន្តិភាព អ៊ុងសាន ស៊ូជី លោកស្រីត្រូវបានជាប់ឃុំក្នុងផ្ទះពីឆ្នាំពី១៩៨៩ ដល់ឆ្នាំ១៩៩៥ និងឆ្នាំ២០០០ ដល់ឆ្នាំ២០០២ និងត្រូវបានជាប់ពន្ធនាគារនៅខែមីនា ឆ្នាំ២០០៣ និងបន្ទាប់មកបញ្ចូនទៅឃុំឃាំងក្នុងផ្ទះ។     បន្ទាប់ពីររបបគ្រប់គ្រង Junta (នៅក្នុងខែសីហា ឆ្នាំ២០០៧) បានឡើងថ្លៃប្រេង ប្រជាជនភូមារាប់សែននាក់បានធ្វើការតវ៉ាដឹកនាំដោយពួកសកម្មជននិយមប្រជាធិបតេយ្យ និងព្រះសង្ឃព្រះពុទ្ធសាសនា។ នៅចុងខែមីនា ឆ្នាំ២០០៧ រដ្ឋាភិបាលបានបង្ក្រាបអ្នកប្រឆាំងតវ៉ាជាបន្ទាន់ដោយសម្លាប់ប្រជាជនយ៉ាងតិច ១៣នាក់ និងចាប់ខ្លួនអ្នកចូលរួមធ្វើបាតុកម្មរាប់ពាន់នាក់។ នៅខែមីនា ឆ្នាំ២០០៨ ប្រទេសភូមាបានជាប់គាំងដោយព្យុះស៊ីក្លូន ដែលបានសម្លាប់មនុស្សអស់ជាងប្រាំបីម៊ឺននាក់ និងរបួសប្រាំម៊ឺននាក់ ។ ទោះបីជាមានសោកនាដកម្មយ៉ាងនេះក៏ដោយ Junta បានដំណើរការប្រជាមតិលើរដ្ឋធម្មនុញ្ញ ខែមីនា គឺជាការបោះឆ្នោតលើកទី១នៅភូមា ចាប់រតាំងពីឆ្នាំ១៩៩០ រដ្ឋធម្មនុញ្ញនោះចែងពីការបោះឆ្នោតសភានៅឆ្នាំ២០១០ ។ លោកស្រី Aung San Suukyi ត្រូវបានដោះលែងនៅខែមីនា ប៉ុន្តែត្រូវបានពន្យាពេល១៨ខែក្រោយពីគាត់ត្រូវបានចោទប្រកាន់ពីការំលោភលក្ខខណ្ឌនៃការជាប់ឃុំក្នុងផ្ទះ។

៦.២ ការគ្រប់គ្រងប្រទេស

          ក. របបនយោបាយ

                  -ទំរង់រដ្ឋាភិបាល៖ សាធារណៈរដ្ឋសហភាពមីយ៉ា​ន់ម៉ា
                   -ប្រធានាធិបតីជាប្រមុខសហភាពផង ជាប្រមុខអំណាចនីតិប្រតិបត្តិសហភាពផង ។

        ខ. រដ្ឋធម្មនុញ្ញ

                -រដ្ឋធម្មនុញ្ញបច្ចុប្បន្ន៖ រដ្ឋធម្មនុញ្ញឆ្នាំ២០០៨ (ឈ្មោះថារដ្ឋធម្មនុញ្ញប្រជាមតិ)៖ Constitution Referendum) ត្រូវបានដាក់ឲ្យមានការបោះឆ្នោតនៅក្នុងប្រជាមតិសាធារណៈ (Public Referendum) នៅថ្ងៃទី២៩ ខែឧសភា ឆ្នាំ២០០៨ ។ ក្រោយមកធម្មនុញ្ញនេះត្រូវបានធ្វើវិសោធនកម្មដោយបញ្ញត្តិជាច្រើននៅឆ្នាំ២០១១។

                   -រដ្ឋធម្មនុញ្ញពីមុន៖

-រដ្ឋធម្មនុញ្ញឆ្នាំ១៩៤៧

-រដ្ឋធម្មនុញ្ញឆ្នាំ១៩៧៤

          គ. អំណាចនីតិបញ្ញត្តិ

                អំណាចនីតិបញ្ញត្តិមីយ៉ាន់ម៉ារូមមានសភា២៖

                              ១. សភា Pyithu HLuttaw ដែលមានសមាជិកមិនលើសពី ៤៤០រូប ដែលមានអាណត្តិ ៥ឆ្នាំ បែងចែកជា ២សមាសភាព៖ 

                                       -សមាជិកយ៉ាងច្រើន ៣៣០រូប កើតឡើងពីការបោះឆ្នោតនៃប្រជាពលរដ្ឋមានមូលដ្ឋានលើក្រុង និងចំនួនប្រជាពលរដ្ឋ។

                                       -សមាជិកយ៉ាងច្រើន ១១០រូប ជាបុគ្គលិកផ្នែកយោធាតែងតាំងដោយ​អគ្គមេបញ្ជាកានៃកងទ័ព។

                              ២. សភា Amyot Pyitha HLuttaw សមាជិកយ៉ាងច្រើន ២២៤រូប អាណត្តិ៥ឆ្នាំ ក្នុងនោះមាន២សមាសភាព៖

                                       -សមាជិកយ៉ាងច្រើន១៦៨រូប បោះឆ្នោតដោយប្រជាពលរដ្ឋក្នុងចំនួនស្មើគ្នា គឺ ១២រូបមកពីតំបន់ និងរដ្ឋដោយរួមបញ្ចូលដែនដីសហភាព និងមួយរូបមកពីគ្រប់តំបន់ស្វ័យាភិបាល និងផ្នែកស្វ័យាភិបាល។

                                        -សមាជិកយ៉ាងច្រើន៥៦រូប ជាបុគ្គលិផ្នែកយោធាតែងតាំងដោយអគ្គមេបញ្ជាការនៃកងទ័ព ពោលគឺចំនួន ៤រូប មកពីតំបន់ ឬ រដ្ឋដែនដីសហព័ន្ធនីមួយៗ។

                    ឃ. អំណាចនីតិប្រតិបត្តិ

                -ប្រមុខសហភាព = ប្រធានាធិបតី (លោក THEIN SEIN)

                      -ប្រមុខរដ្ឋាភិបាល = ប្រធានាធិបតី (លោក THEIN SEIN)

          -រដ្ឋាភិបាលសហភាពរួមមាន៖ ប្រធានាធិបតី អនុប្រធានាធិបតី រដ្ឋមន្រ្តីរបស់សហភាព និង Attorney General របស់សហភាព ។

          ក្រសួង-ស្ថាប័នរបស់រដ្ឋាភិបាលមីយ៉ាន់ម៉ា រួមមាន៖

                    -ក្រសួងការបរទេស
          -ក្រសួងកិច្ចការសាសនា
          -ក្រសួងពាណិជ្ជកិច្ច
          -ក្រសួងសំណង់
          -ក្រសួងបសុសត្វ និងជលផល
          -ក្រសួងកិសកម្ម និងធារាសាស្រ្ត
          -ក្រសួងកិច្ចសហប្រតិបត្តិការ
          -ក្រសួងមហាផ្ទៃ
          -ក្រសួងសណ្ឋាគារ និងទេសចរណ៍
          -ក្រសួងវប្បធម៌
          -ក្រសួងអប់រំ

-ក្រសួងសុខាភិបាល
          -ក្រសួងប្រៃសណីយ៍ និងទូរគមនាគមន៍
          -ក្រសួងហិរញ្ញវត្ថុ និងចំណូល
          -ក្រសួងព្រៃឈើ
          -ក្រសួងអន្តោប្រវេស្តន៍ និងប្រជាជន
          -ក្រសួងឧស្សាហកម្ម
          -ក្រសួងដឹកជញ្ជូន
          -ក្រសួងគណៈកម្មាធិការពត៌មាន
          -ក្រសួងសង្គមកិច្ច ជួយសង្គ្រោះ និងការតាំងទីលំនៅថ្មី
          -ក្រសួងអភិវឌ្ឍន៍បទបញ្ជាតំបន់ និងជាតិសាសន៍ និងអភិវឌ្ឍន៍

                    ង. អំណាចតុលាការ

                អនុវត្តតាមប្រព័ន្ធច្បាប់អង់គ្លេសដែលបន្សល់ទុកពីអង់គ្លេស ។

          តុលាការមីយ៉ាន់ម៉ា រួមមាន៖

          -តុលាការធម្មតា តុលាការកំពូល តុលាការជាន់ខ្ពស់តំបន់ តុលាការជាន់ខ្ពស់រសប់រដ្ឋ តុលាការផ្នែកស្វ័យាភិបាល តុលាការតំបន់ស្វ័យាភិបាល តុលាការស្រុក តុលាការក្រុង និងតុលាការផ្សេងៗទៀតកំណត់ដោយច្បាប់ ។

          -តុលាការយោធា

          -តុលាការធម្មនុញ្ញរបស់សហភាព

                    ច. គណបក្សនយោបាយ

                  មានគណបក្សជាច្រើននៅមីយ៉ាន់ម៉ា ។ គណបក្សដែលនាំមុខគេនៅមីយ៉ាន់ម៉ា គឺ គណបក្សអភិ​វឌ្ឍន៍ និងសាមគ្គីភាពនៃសហភាព ដែលទទួលបានកៅអីចំនួន២៥៩ ក្នុងការបោះឆ្នោតថ្ងៃទី០៧ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០១១ ក្នុងនោះមានគណបក្សចូលរួមចំនួន៤០។

៣. ប្រព័ន្ធគតិយុត្ត

        ៣.១. ប្រភពច្បាប់ និងប្រព័ន្ធច្បាប់

        ក. ប្រភពច្បាប់
          -រដ្ឋធម្មនុញ្ញប្រទេសភូមាដែលអនុវត្តពីមុនមកដែលត្រូវបានកែប្រែនៅថ្ងៃទី០៤ ខែមករា ឆ្នាំ១៩៤៧ ។                    

-ប្រភពច្បាប់ (Common Law)
          -ប្រភពច្បាប់ប្រពៃណី (Customary Law)
            -ច្បាប់អន្តរជាតិ (International Law)

            ខ.​ ប្រភពច្បាប់

                -ប្រព័ន្ធច្បាប់ផ្នែកលើ៖ English Common Law ជាប្រព័ន្ធចំរុះ (តាមបែបេអង់គ្លេស និងច្បាប់ប្រពៃណី)
          -ការទទួលយកយុត្តាធិការ ICJ ៖ មិនទទួលយក
          -អាយុបោះឆ្នោត៖ ១៨ឆ្នាំ បោះឆ្នោតដោយសកល         

          ៣.២. ប្រព័ន្ធតុលាការ

           ក.តុលាការទូទៅ

              ក.១ តុលាការកំពូលសហភាព

                ក.១.១. សមត្ថកិច្ច

                    +យុត្តាធិការដំបូង៖   

                              -បញ្ហាពាក់ព័ន្ធសន្ធិសញ្ញាទ្វេភាគី

                              -ជម្លោះរវាងរដ្ឋាភិបាលសហភាព និងរដ្ឋាភិបាលរដ្ឋ/តំបន់ លើកលែងតែបញ្ហាពាក់ព័ន្ធរដ្ឋធម្មនុញ្ញ

                              -វិវាទផ្សេងទៀតដែលកើតឡើងរវាងតំបន់និងតំបន់ រដ្ឋនិងរដ្ឋ តំបន់និងរដ្ឋ និងរវាងដែនដីសហភាពជាមួយរដ្ឋ/តំបន់។

                    +សមត្ថកិច្ចបណ្តឹងសាទុក្ខចុងក្រោយ

                    +សាលក្រមរបស់តុលាការនេះ គឺចុងក្រោយ និងអស់ផ្លូវតវ៉ា

                    +សមត្ថកិច្ចជំនុំជំរះលើបណ្តឹងឧទ្ធរណ៍ពីតុលាការជាន់ខ្ពស់រដ្ឋ/តំបន់ និងតុលាការផ្សេងទៀតដែលកំណត់ដោយច្បាប់។

                  ក.២ តុលាការជាន់ខ្ពស់រ​បស់រដ្ឋ និងតំបន់

                 ក.២.១ សមត្ថកិច្ច
                        -សមត្ថកិច្ចដំបូង                           

                        -សមត្ថកិច្ចឧទ្ធរណ៍
                        -សមត្ថកិច្ចសើរើរឿងក្តី
                        -សមត្ថកិច្ចផ្សេងៗទៀតដែលកំណត់ដោយច្បាប់

                    ក.២.២ សមាសភាព

                        -ប្រធានតុលាការឈ្មោះថា Chief Justice of High Court
                            -ប្រធាន និងចៅក្រមរួមមានចំនួនពី ៣ ទៅ ៧នាក់
                        -ប្រធាន និងចៅក្រមត្រូវតែឯករាជ្យពីគណបក្សនយោបាយ

ក.២.៣ តុលាការក្រោមសមត្ថកិច្ច

                -ករណីគ្មានតំបន់ស្វ័យាភិបាលនៅក្នុងរដ្ឋ/តំបន់
                              -District Court (តុលាការស្រុក)
                              -Township Court (តុលាការក្រុង)

-ករណីមានតំបន់ស្វ័យាភិបាលកនៅក្នុងរដ្ឋ /តំបន់

          -ក្នុងផ្នែកស្វ័យាភិបាល

+តុលាការផ្នែកស្វ័យាភិបាល
+តុលាការក្រុង

                              -ក្នុងតំបន់ស្វ័យាភិបាល

+តុលាការតំបន់ស្វ័យាភិបាល
+តុលាការក្រុង

                              -នៅក្នុងតំបន់ដែលនៅសល់

+តុលាការស្រុក
+តុលាការក្រុង

                              -ក្នុងដែនដីសហភាព

+តុលាការស្រុក
+តុលាការក្រុង

 -តុលាការផ្សេងទៀតដែលកំណត់ដោយច្បាប់ [3]
ក.៣. តុលាការស្រុក និងតុលាការក្រុង-តុលាការផ្នែកស្វ័យាភិបាល, តុលាការតំបន់ស្វ័យាភិបាល

                ក.៣.១ សមត្ថកិច្ច

                    -យុត្តាធិការដំបូង (ព្រហ្មទណ្ឌ និងរដ្ឋប្បវេណី)
                    -យុត្តាធិការឧទ្ធរណ៍ (ព្រហ្មទណ្ឌ និងរដ្ឋប្បវេណី)
                    -សើរើរឿងក្តី
                    -យុត្តាធិការផ្សេងទៀតកំណត់ដោយច្បាប់

                    ក.៣.២ សមាសភាព

                តុលាការទាំងនេះស្ថិតក្រោមការត្រួតពិនិត្យពីតុលាការជាន់ខ្ពស់នៃតំបន់ ឬ រដ្ឋ។

          ខ. តុលាការយោធា

                ខ.១. សមាសភាព

                    មានចៅក្រម ៩រូ​ប រួមទាំងប្រធាន។

-៣រូប តែងតាំងដោយប្រធានាធិបតី
-៣រូប តែងតាំងដោយសភាទី១
-៣រូប តែងតាំងដោយសភាទី២

                      ប្រធានជ្រើសរើសពីក្នុងចំណោមចៅក្រមទាំង ៩រូប។

                      ខ.២. សមត្ថកិច្ច

                    ដោះស្រាយរឿងពាក់ព័ន្ធនឹងយោធា។

                      គ.១. សមត្ថកិច្ច

                    -បកស្រាយបញ្ញត្តិនៃរដ្ឋធម្មនុញ្ញ

                    -ផ្ទៀងផ្ទាត់ថាតើច្បាប់ដែលចេញដោយតំបន់/រដ្ឋ ផ្នែកស្វ័យាភិបាល តំបន់ស្វ័យាភិបាលស្របជាមួយរដ្ឋធម្មនុញ្ញ ឬអត់

                    -ផ្ទៀងផ្ទាត់ថាតើវិធានការរបស់អាជ្ញាធរប្រតិបត្តិនៃសហភាពរដ្ឋ/តំបន់.... ស្របជាមួយរដ្ឋធម្មនុញ្ញ ឬ ទេ

                        -សម្រេចលើវិវាទរដ្ឋធម្មនុញ្ញរវាងសហភាព និងតំបន់ សហភាព និងរដ្ឋ/តំបន់ និងតំបន់/រដ្ឋ រដ្ឋនិងរដ្ឋ/តំបន់ តំបន់/រដ្ឋ ជាមួយតំបន់ស្វ័យាភិបាល។

                      -សម្រេចលើវិវាទដែលកើតឡើងពីសិទ្ធិ និងកាតព្វកិច្ចរបស់សហភាព រដ្ឋ/តំបន់ តំបន់ស្វ័យាភិបាលក្នុងការអនុវត្តន៍ច្បាប់សហភាពដោយតំបន់/រដ្ឋ ឬតំបន់ស្វ័យាភិបាល។                     -សម្រេច ឬ ផ្ទៀងផ្ទាត់លើបញ្ហាដែលកំណត់ដោយប្រធានាធិបតីពាក់ព័ន្ធនឹងដែនដីសហភាព

                      -សមត្ថកិច្ចផ្សេងៗទៀតដែលកំណត់ដោយសភា

                      គ.២. សមាសភាព

                      -ប្រធាន និងចៅក្រមតែងតាំងដោយប្រធានាធិបតី ក្រោយពីទទួលការយល់ព្រមពីសភា

                      -ចៅក្រមមិនអាចជាសមាជិក សមាជិកគណបក្សនយោបាយ និងជាមន្រ្តីរាជការ

                           -អាណត្តិ ៥ឆ្នាំ

v    ច្បាប់ពាក់ព័ន្ធវិស័យយុត្ថាធិការ

-ច្បាប់រដ្ឋប្បវេណី និងនីតិរដ្ឋប្បវេណី៖ ច្បាប់កិច្ចសន្យា ច្បាប់អាជ្ញាកណ្តាល ច្បាប់គ្រួសារ ច្បាប់ទ្រព្យសម្បតិ្ត និងមរតក.....

-ច្បាប់ព្រហ្មទណ្ឌ និងនីតិវិធីព្រហ្មទណ្ឌ

-ច្បាប់ ស្តីពី ភស្តុតាង

-យុត្ថាធិការបរទេស      

---

[1] Myanma –CIA – The world facebook, ១០ កញ្ញា ឆ្នាំ២០១២ ។

[2] Myanma –CIA – The world facebook, ១០ កញ្ញា ឆ្នាំ២០១២ ។

[3] Myanma  -CIA- The world facebook, ១០ កញ្ញា ឆ្នាំ២០១២។